«گرسیوز» در غزلستان
- فردوسی
- «گرسیوز» در شاهنامه فردوسی
- چو ارجسپ و گرسیوز و بارمان
چو کلباد جنگی هژبر دمان - نگه کرد گرسیوز جنگ‌جوی
جز از جنگ جستن ندید ایچ روی - وزان سو چو گرسیوز شوخ مرد
بیامد بر شاه ترکان چو گرد - به گرسیوز اندر چنان بنگرید
که گفتی میانش بخواهد برید - وزان روی گرسیوز و بارمان
کشیدند لشکر چو باد دمان - به گرسیوز آن رازها برگشاد
نهفته سخنها بسی کرد یاد - به گرسیوز آنگه چنین گفت شاه
که ببسیج کار و بیپمای راه - چو گرسیوز آید به نزدیک تو
به بار آید آن رای تاریک تو - چو آمد به گرسیوز آن آگهی
که شد تیره دیهیم شاهنشهی - بپرسید گرسیوز نامجوی
که بگشای لب زین شگفتی بگوی - بدو گفت گرسیوز این خواب شاه
نباشد جز از کامه‌ی نیک خواه - به شبگیر گرسیوز آمد بدر
چنان چون بود با کلاه و کمر - فرستاده آمد به درگاه شاه
بگفتند گرسیوز آمد به راه - برافگند گرسیوز اندر زمان
فرستاده‌ای چون هژبر دمان - ببوسید گرسیوز از دور خاک
رخش پر ز شرم و دلش پر ز باک - فرستاده آمد بدادش پیام
ز شاه و ز گرسیوز نیک‌نام - چو بنشست گرسیوز از گاه نو
بدید آن سر وافسر شاه نو - بدو گفت چون کارها گشت راست
چو گرسیوز ار بازگردد رواست - چو بشنید گرسیوز پیش بین
زمین را ببوسید و کرد آفرین - بیاورد گرسیوز آن خواسته
که روی زمین زو شد آراسته - چو گرسیوز آن خلعت شاه دید
تو گفتی مگر بر زمین ماه دید - ازان کار شد پیلتن بدگمان
کزان گونه گرسیوز آمد دمان - بدان تا رساند به شاه آگهی
که گرسیوز آمد بدان فرهی - وزان روی گرسیوز نیکخواه
بیامد بر شاه توران سپاه - به بلخ اندرون بود چندان سپاه
سپهبد چو گرسیوز کینه‌خواه - سپهبد گزین کرد کلباد را
چو گرسیوز و جهن و پولاد را - به گرسیوز تیغ زن داد مه
که خانه بمال و در آور به زه - ز جهن و ز گرسیوز و هرک بود
به کس راز نگشاد و شادان نبود - برآراست گرسیوز دام ساز
دلی پر ز کین و سری پر ز راز - بدو گفت گرسیوز ای شهریار
به ایران و توران ترا نیست یار - بدو گفت گرسیوز ای شهریار
مگیر اینچنین کار پرمایه خوار - دگر روز گرسیوز آمد پگاه
بیاورد خلعت ز نزدیک شاه - بدو گفت گرسیوز ای مهربان
تو او را بدان سان که دیدی مدان - به هشتم به رفتن گرفتند ساز
بزرگان و گرسیوز سرفراز - چو پیغام گرسیوز او را بگفت
سیاوش غمی گشت و اندر نهفت - بدو گفت گرسیوز ای نامجوی
ز بازی نشانی نیاید بروی - چو افراسیاب این سخن باز جست
همه گفت گرسیوز آمد درست - دل و مغز گرسیوز آمد به جوش
دگرگونه‌تر شد به آیین و هوش - بدو گفت گرسیوز ای نامجوی
ترا آمدن پیش او نیست روی - چنین گفت گرسیوز کینه جوی
که مارا ز ایران بد آمد بروی - ندانم که گرسیوز نیکخواه
چه گفتست از من بدان بارگاه - بخندید گرسیوز نامجوی
همانا خوش آمدش گفتار اوی - چنین گفت گرسیوز کینه‌جوی
که‌ای شاه بینادل و راست‌گوی - چو گرسیوز آمد بینداخت گوی
سپهبد پس گوی بنهاد روی - نگه کرد گرسیوز کینه‌دار
بدان تازه رخساره‌ی شهریار - چو گرسیوز آمد بران شهر نو
پذیره بیامد ز ایوان به کو - بدو گفت گرسیوز ای نامدار
ز ترکان لشکر ورا نیست یار - بر شاه رفتی زمان تا زمان
بداندیشه گرسیوز بدگمان - بدو گفت گرسیوز ای شهریار
هنرمند وز خسروان یادگار - بدو گفت گرسیوز ای شهریار
سیاوش جزان دارد آیین و کار - چو بشنید گفت خردمند شاه
بپیچید گرسیوز کینه‌خواه - چنان پیش گرسیوز آورد خوش
که گفتی ندارد کسی زیرکش - به گرسیوز این داستان برگشاد
ز کار سیاوش بسی کرد یاد - سواران گرسیوز دام ساز
برفتند با نیزهای دراز - چهارم چو گرسیوز آمد بدر
کله بر سر و تنگ بسته کمر - نگه کرد گرسیوز نامدار
سواران ترکان گزیده هزار - بدو گفت گرسیوز نامدار
مرا این سخن نیست با شهریار - برآشفت گرسیوز از کار اوی
پر از غم شدش دل پر از رنگ روی - چنین گفت گرسیوز کم خرد
کزین در سخن خود کی اندر خورد - همی گفت گرسیوز اکنون ز راه
بیاید همانا ز نزدیک شاه - ز گرسیوز آن خنجر آبگون
گروی زره بستد از بهر خون - چو گفتار گرسیوز افراسیاب
شنید و برآمد بلند آفتاب - چو گرسیوز آن آتش افروختی
از افروختن مر مرا سوختی - همی بود گرسیوز بدنشان
ز بیهودگی یار مردم کشان - به گرسیوز آید همی بخت شوم
شود کشته بر دست سالار روم - چو نامه به مهر اندر آمد به داد
به زودی به گرسیوز بدنژاد - بدو گفت گرسیوز ای هوشمند
بگفت جوانان هوا را مبند - ز نزدیک گرسیوز آمد نوند
که بر چاره‌ی جان میان را ببند - به گرسیوز از خشم پاسخ نداد
دلش گشت پرآتش و سر چو باد - به گفتار گرسیوز رهنمای
برآرای و بردار دشمن ز جای - به دل گفت گرسیوز این راست گفت
سخن زین نشانی که بود در نهفت - بدانگه که گرسیوز بدفریب
گران کرد بر زین دوال رکیب - کنون پیش گرسیوز اندر دوان
پیاده چنین خوار و تیره‌روان - ز خان سیاوش برآمد خروش
جهانی ز گرسیوز آمد به جوش - به گرسیوز بدنشان شاه گفت
که او را به کوی آورید از نهفت - سر کین ز گرسیوز آمد نخست
که درد دل و رنج ایران بجست - بفرمان گرسیوز کم خرد
سر اژدها را کسی نسپرد - چو گرسیوز آمد بنزدیک در
از ایوان خروش آمد و نوش و خور - چو گرسیوز آن کاخ در بسته دید
می و غلغل نوش پیوسته دید - نکرد ایچ گرسیوز آهنگ اوی
چو دید آن چنان تیزی چنگ اوی - چو پیران و گرسیوز رهنمون
قراخان و چون شیده و گرسیون - به گفتار گرسیوز افراسیاب
ببرد از روان و خرد شرم و آب